Hawaii Üniversitesi’nden bir grup bilim insanı, Güneş’in sırlarını çözmek ve gelecekteki Güneş fırtınalarını daha iyi öngörebilmek için büyük bir adım atıyor. Geliştirdikleri yapay zeka modelleri sayesinde, Güneş’in davranışları hakkında çok daha derin ve hızlı analizler yapmak mümkün hale geliyor.
Güneş Gözlemlerinde Çığır Açan Proje: SPIn4D
Hawaii Üniversitesi Astronomi Enstitüsü’nün (IfA) yürüttüğü SPIn4D adlı projede, Maui’deki Haleakala zirvesinde bulunan dünyanın en büyük yer tabanlı Güneş teleskobu kullanılmakta. Bu teleskop, Güneş’in fiziksel özelliklerini analiz edebilmek için her gün devasa miktarda veri üretiyor. Ancak bu kadar büyük veri hacminin analiz edilmesi son derece karmaşık ve zaman alıcı bir iş olduğundan, ekip yapay zekadan faydalanma yoluna gidiyor.
Proje kapsamında kullanılan yapay zeka modelleri, Güneş teleskobundan elde edilen verileri hızla analiz edebilmek için tasarlanmış. Özellikle derin öğrenme teknikleri kullanılarak, Güneş’ten elde edilen verilerin hızla işlenmesi sağlanıyor. Bu sayede, Güneş fırtınalarının uydular, enerji ağları ve radyo iletişimi üzerindeki etkileri daha hızlı ve doğru bir şekilde tahmin edilebiliyor. Bu hız, özellikle kritik sistemlerin korunması açısından büyük önem taşıyor.
Proje ortaklarından Peter Sadowski, bu yapay zeka modelinin astronomların Güneş atmosferini saatler değil, neredeyse anında görselleştirmesine olanak tanıyacağını belirtti. Makine öğrenimi tekniklerinin hesaplama süreçlerini hızlandırmada oldukça etkili olduğu vurgulanıyor.
Yapay Zeka ve Simülasyon Verileri Kullanılarak Güneş’in Üç Boyutlu Analizi
Ekip, Güneş’in atmosferini incelemek için yalnızca teleskop verilerini kullanmıyor, aynı zamanda yapay zeka ile simüle edilmiş verilerden de faydalanıyor. Kai Yang, büyük güneş fırtınalarının uydular ve enerji şebekeleri gibi kritik altyapılar için tehdit oluşturabileceğini ve Güneş atmosferinin daha iyi anlaşılmasının bu tehditlerin önceden tahmin edilmesi açısından önemli olduğunu ifade ediyor.
Simülasyonlar için ekip, NSF’nin Cheyenne süper bilgisayarını kullanarak 10 milyon CPU saatini aşan bir süre boyunca işlem yapmış ve toplamda 120 terabayt yüksek çözünürlüklü Güneş gözlemi verisi üretmiş. Bu veriler, derin öğrenme modellerinin eğitimi için kullanılarak Güneş verilerinin daha hızlı ve etkin bir şekilde analiz edilmesine katkı sağlıyor.
Gelecekte Güneş Fırtınaları Daha Önceden Tahmin Edilebilecek
Projenin asıl amacı, Güneş fırtınalarının etkilerini ve zamanlamasını daha önceden öngörmek ve buna uygun koruyucu önlemler almak. Güneş’ten yayılan güçlü manyetik patlamalar, dünyadaki iletişim sistemleri ve enerji ağları üzerinde olumsuz etkiler yaratabiliyor. Bu nedenle bu tür olayların önceden tahmin edilmesi ve gerekli önlemlerin zamanında alınması hayati önem taşıyor.
NSO ve High Altitude Observatory (HAO) ile iş birliği içinde çalışan bilim insanları, Inouye Teleskobu’nun gözlemlerinden elde edilen devasa veri kümelerini analiz etmek için derin sinir ağları kullanarak önemli ilerlemeler kaydetmeyi amaçlıyor.
Bilim Dünyası İçin Kamuya Açık Veri
Proje kapsamında şu ana kadar elde edilen 13 terabaytlık bir veri seti ve bu veri setini analiz edecek yapay zeka modelleri kamuya açık hale getirildi. Bu adım, bilim insanlarının dünya genelinde Güneş ile ilgili daha derin araştırmalar yapmasına olanak tanıyacak ve paylaşılan bu veriler, farklı projeler için de referans niteliği taşıyacak.
Hawaii Üniversitesi ve ortakları, Güneş’in sırlarını derinlemesine keşfetmek ve Güneş fırtınalarının etkilerini önceden tahmin etmek amacıyla yapay zeka teknolojilerini kullanarak büyük bir başarıya imza atıyor. Bu çalışmalar, uydulardan enerji şebekelerine kadar kritik altyapının güvenliğini sağlamada önemli bir kilometre taşı olabilir. Yapay zeka destekli bu yaklaşımlar, sadece Güneş’in daha iyi anlaşılmasını sağlamakla kalmıyor, aynı zamanda gelecekte oluşabilecek büyük felaketlerin önüne geçme potansiyeli taşıyor.
Yorum Yok
